Pastörizasyon; zararlı mikroorganizmaların yok edilmesi için ürünü belirli bir sıcaklığa kadar ısıtıp belirli bir süre bu sıcaklıkta bekletme ve ardından hızla soğutma işlemidir.

• Sütte: Patolojik mikroorganizmalar, özellikle tüberküloz ve brusella gibi bakteriler yok edilir.
• Meyve suyunda: Bozulmaya sebep olacak maya, küf ve bakteriler yok edilir; aroma kaybı minimize edilir.
• Buhar sistemi: Isı kaynağıdır. Eşanjörlerde ürüne ısı transferi buhar vasıtasıyla sağlanır.
• Eşanjör: Genelde plakalıdır (plate heat exchanger). Ürüne ısı transferini sağlar.
• Holder sistemi: Ürün gerekli sıcaklıkta belirli bir süre tutulur. (Örneğin süt için genelde 72 °C’de 15 saniye)
• Balans tankı: Sisteme sürekli ürün akışı sağlar, seviye kontrolü yapar.
• Pompa grubu: Ürünü ve yardımcı sıvıları (temizlik suyu vb.) sisteme sirküle eder.
• Kontrol paneli: Tüm ısı, basınç, akış verilerini otomatik olarak izler ve ayarlar.

Adım Adım Çalışma –

A) Ön Isıtma

• Ürün balans tankına gelir.
• Su pompası veya ürün pompası ürünü eşanjöre iletir.
• Eşanjörün geri kazanım bölgesinde, ısınmış pastörize ürün ile çapraz akışla ön ısıtma yapılır. Bu ısı geri kazanımı enerji tasarrufu sağlar.

B) Pastörizasyon Isıtması

• Buhar sistemi devreye girer.
• Eşanjörde buhar ile ısı transferi sağlanır.
• Ürün hedef sıcaklığa (örneğin süt için 72–85 °C, meyve suyu için 90–95 °C) kadar ısıtılır.

C) Bekletme (Holder Sistemi)

• Ürün, borulu veya spiral holder hattında hedef sıcaklıkta belli süre tutulur.
• Bu, mikrobiyolojik inaktivasyonun tam gerçekleşmesi için kritiktir.

D) Soğutma

• Sıcak ürün tekrar eşanjöre girer.
• Isı geri kazanımı sağlamak için soğuk ham ürünle veya soğutma suyu ile soğutulur.
• Ürün genelde 4–8 °C’ye kadar soğutulup tanklara veya dolum makinesine gönderilir.

CIP (Cleaning-In-Place)

Pastörizatörler düzenli olarak yerinde temizlik (CIP) sistemiyle temizlenir.

• Kimyasal deterjanlar, sıcak su ve bazen dezenfektanlar devreye alınarak, tüm hat bakterilerden arındırılır.

Otomasyon ve Güvenlik

Modern pastörizatörlerde sıcaklık, basınç, akış hızları sensörlerle izlenir.

• Hedef sıcaklık sağlanmazsa, ürün otomatik olarak geri dönüş hattına gönderilir. Bu, hijyen güvencesidir.
• Tüm parametreler PLC kontrol panelinden izlenir.

Sektörel Farklılıklar

• Süt: Yüksek sıcaklık-kısa süre (HTST) veya UHT (Ultra High Temperature) teknolojileri kullanılır.
• Meyve suyu: Vitamin ve aroma kaybını en aza indirmek için genelde kısa süreli yüksek sıcaklık (flash pasteurization) tercih edilir.